اشاره

در این نوشتار وضعیت فعلی، چالش‌های ساختاری و افق‌های پیش‌روی بازار کتاب‌های داستانی کودکان و نوجوانان در جمهوری قزاقستان را با دقتی موشکافانه مورد بررسی قرار می‌دهیم. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که این حوزه در یک نقطه عطف تاریخی قرار دارد؛ گذار از یک سیستم متمرکز پسا-شوروی به یک بازار پویا، رقابتی و هویت‌محور. اگرچه ادبیات کودک تنها ۱۸ درصد از سهم درآمدی بازار نشر را در اختیار دارد، اما به عنوان یک ستون استراتژیک برای بازتعریف هویت ملی ("قزاقستانی" در برابر "قزاق") و احیای زبان دولتی عمل می‌کند. داده‌های سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۵ حاکی از رشد کمی عناوین، ظهور ژانرهای نوین مانند "فانتزی شهری بومی‌سازی شده"، و تلاش برای کاهش وابستگی ۹۰ درصدی به واردات است. با این حال، چالش‌های بنیادین نظیر هزینه‌های بالای تولید، سلطه بازار روسیه، و نابرابری در دسترسی به کتاب در مناطق روستایی همچنان پابرجاست. در این نوشتار با تلفیق داده‌های آماری، تحلیل‌های فرهنگی و بررسی‌های میدانی، نقشه‌ی راهی برای درک عمیق این اکوسیستم ارائه می‌دهیم.

تحلیل محیطی و آماری بازار نشر

برای درک وضعیت ادبیات کودک در قزاقستان، ابتدا باید بستری که این آثار در آن تولید و مصرف می‌شوند را از منظر داده‌های کلان اقتصادی و آماری واکاوی کرد. بازار کتاب قزاقستان، بازاری در حال توسعه با ویژگی‌های منحصر به فرد ژئوپلیتیک و جمعیتی است.

بر اساس داده‌های جمع‌آوری شده از اتاق کتاب و تحلیلگران مستقل بازار در سال ۲۰۲۴، ساختار درآمدی بازار کتاب قزاقستان نشان‌دهنده تسلط ادبیات بزرگسالان است، اما ادبیات کودک جایگاهی تثبیت‌شده و رو به رشد دارد.

تحلیل‌ها نشان می‌دهد که حجم خدمات ارائه شده توسط شرکت‌های انتشاراتی در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال قبل رشدی حاشیه‌ای معادل ۰.۸ درصد داشته است. این رشد اندک، که بخشی از آن مربوط به چاپ روزنامه‌ها و نشریات ادواری است، نشان‌دهنده چسبندگی بازار و دشواری‌های توسعه سریع در غیاب زیرساخت‌های صنعتی قدرتمند است.

وابستگی ساختاری به واردات و تأثیرات ژئوپلیتیک

یکی از بحرانی‌ترین ویژگی‌های بازار نشر قزاقستان، وابستگی شدید و نگران‌کننده به واردات است. برآوردها حاکی از آن است که حدود ۹۰ درصد از کتاب‌های فروخته شده در کشور در خارج از مرزها چاپ می‌شوند. این وابستگی در دو لایه قابل بررسی است:

واردات محصول نهایی: روسیه به طور سنتی تأمین‌کننده اصلی کتاب‌های روس‌زبان در قزاقستان بوده است. در سال ۲۰۲۲، واردات کتاب از روسیه به تنهایی ۱۴.۷ میلیون دلار برآورد شده است. این جریان وارداتی، رقابت را برای ناشران بومی دشوار کرده است، زیرا ناشران روسی با بهره‌گیری از مقیاس تولید بالا، قادرند قیمت تمام‌شده پایین‌تری ارائه دهند.

واردات مواد اولیه: حتی زمانی که کتاب‌ها در داخل قزاقستان چاپ می‌شوند، صنعت نشر به واردات کاغذ و مواد مصرفی از روسیه، اروپا و چین وابسته است. این امر باعث می‌شود که نوسانات ارزی و اختلالات زنجیره تأمین جهانی مستقیماً بر قیمت نهایی کتاب تأثیر بگذارد.

تأثیر جنگ و تحریم‌ها: تحریم‌های بین‌المللی علیه روسیه پس از جنگ اوکراین، پارادایم جدیدی را ایجاد کرده است. از یک سو، نگرانی‌هایی وجود دارد که ناشران روسی برای دور زدن تحریم‌ها دفاتر خود را به قزاقستان منتقل کنند و بازار محلی را بیش از پیش تحت سلطه درآورند. از سوی دیگر، این وضعیت فرصتی تاریخی برای ناشران بومی فراهم کرده تا با پر کردن خلاءهای ناشی از انزوای فرهنگی روسیه، محتوای بومی و مستقل تولید کنند.

شاخص‌های مصرف و قدرت خرید

بررسی رفتار مصرف‌کننده در قزاقستان نشان‌دهنده شکاف عمیق بین این کشور و بازارهای توسعه‌یافته، و حتی همسایه شمالی آن، روسیه است.

سرانه هزینه کتاب: شهروندان قزاقستانی به طور متوسط سالانه تنها ۳ دلار برای خرید کتاب هزینه می‌کنند. این رقم در مقایسه با سرانه ۱۵ دلاری در روسیه، نشان‌دهنده ضعف قدرت خرید یا اولویت پایین کالاهای فرهنگی در سبد خانوار است.

عادات مطالعه: در یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۳، تنها ۲۶.۵ درصد از پاسخ‌دهندگان اظهار داشتند که در سال گذشته حداقل یک کتاب خوانده‌اند. دلایل اصلی عدم مطالعه به ترتیب "کمبود وقت" (۵۲٪) و "عدم لذت از خواندن" (۲۱.۴٪) ذکر شده است. این آمار هشداری جدی برای سیاست‌گذاران فرهنگی و ناشران حوزه کودک است تا محتوایی جذاب‌تر و متناسب با سبک زندگی مدرن تولید کنند.

آمار تولید ملی

بر اساس گزارش‌های اتاق کتاب جمهوری قزاقستان و مقایسه با داده‌های منطقه‌ای، آمارهای تولید کتاب در سال ۲۰۲۴ روندی رو به رشد اما محتاطانه را نشان می‌دهند.

تعداد عناوین: در نیمه اول سال ۲۰۲۴، تعداد عناوین منتشر شده (کتاب و بروشور) به ۵۱,۴۸۰ عنوان رسید که افزایشی ۱.۲ درصدی نسبت به دوره مشابه سال قبل داشته است.

تیراژ: مجموع تیراژ در همین دوره ۱۶۹.۶ میلیون نسخه بوده است که رشد ۰.۸ درصدی را نشان می‌دهد. نکته قابل توجه کاهش میانگین تیراژ هر عنوان به ۳,۲۹۴ نسخه است (-۰.۴٪)، که نشان‌دهنده حرکت بازار به سمت تنوع بیشتر عناوین با ریسک کمتر (تیراژ پایین‌تر) است.

سهم زبان: اگرچه داده‌های دقیق زبانی نوسان دارند، اما گزارش‌های ناشران پیشرو مانند "فولیانت" نشان می‌دهد که تا ۹۰ درصد تولیدات جدید آن‌ها به زبان قزاقی است، که نشان‌دهنده یک تغییر استراتژیک از بازار روس‌زبان به سمت بازار قزاق‌زبان است.

زیست‌بوم نشر؛ بازیگران، استراتژی‌ها و زیرساخت‌ها

اکوسیستم نشر کودک در قزاقستان متشکل از طیف متنوعی از بازیگران است: از غول‌های بازمانده از دوران شوروی و ناشران متمرکز بر کتب درسی گرفته تا استارت‌آپ‌های انتشاراتی چابک و نوآور.

الف) ناشران آموزشی و دولتی

این گروه که اغلب ریشه‌های تاریخی دارند، بر بازار کتب درسی و آموزشی تسلط دارند. با توجه به اینکه بیش از ۸۰ درصد عناوین منتشر شده در کشور کتب درسی یا کمک‌آموزشی هستند، این ناشران گردش مالی اصلی صنعت را در اختیار دارند.

آتامورا: یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین ناشران که نقش محوری در چاپ کتب درسی و ادبیات کلاسیک دارد.

الماتی‌کیتاب: ناشری با شبکه توزیع گسترده که علاوه بر کتب درسی، در حوزه کتب مصور و آموزشی کودکان نیز فعال است.

مکتپ: تمرکز اصلی بر روی مواد آموزشی و کتب درسی مدارس است که ستون فقرات سیستم آموزشی کشور را تشکیل می‌دهند.

ب) ناشران تجاری و نوآور

این گروه مسئول اصلی تحول در محتوای ادبی و هنری کتاب‌های کودک هستند.

انتشارات فولیانت: این ناشر مستقر در آستانه، مدل کسب‌وکار خود را بر اساس "توسعه عمودی" بنا نهاده است. فولیانت نه تنها تولید می‌کند، بلکه با تأسیس کتابفروشی‌های اختصاصی و برگزاری نمایشگاه‌های کتاب (مانند نمایشگاه بین‌المللی کتاب اوراسیا)، کنترل کانال‌های توزیع را نیز در دست گرفته است. در سال ۲۰۲۳، این ناشر ۲۴۳ پروژه را مدیریت کرد که ۲۰۰ عنوان آن کتاب جدید بود. تمرکز آن‌ها بر ترجمه ادبیات جهانی و تولید آثار بومی با کیفیت بالا برای کودکان است.

انتشارات تِنتِک: تنتک که در سال ۲۰۲۱ تأسیس شد، نماینده نسل جدیدی است که "کتاب را به عنوان یک کالای هنری" می‌بیند. استراتژی آن‌ها تمرکز بر کتب تصویری و دوزبانه/سه‌زبانه است. پروژه‌های شاخص آن‌ها مانند راهنماهای شهری Salem, Almaty! و Salem, Astana! با استفاده از سبک "Wimmelbuch" (کتاب‌های شلوغ و پرجزئیات برای جستجو و کشف)، استانداردهای بصری جدیدی را در بازار قزاقستان تعریف کرده‌اند.

استپ اند ورلد: با مدیریت رایسا قدیر، این انتشارات مأموریت خود را "جهانی‌سازی خوانندگان قزاق" تعریف کرده است. آن‌ها با ترجمه آثار پرفروشی مانند مجموعه "هری پاتر" به زبان قزاقی، تلاش می‌کنند تا شکاف بین کودکان قزاق‌زبان و ادبیات روز دنیا را پر کنند. این اقدام پاسخی مستقیم به کمبود محتوای جذاب به زبان مادری است.

مزمن‌داما: شینگی‌س موکان، بنیان‌گذار این انتشارات، رویکردی ایدئولوژیک-تجاری دارد. او تلاش می‌کند با ایجاد تنوع در ادبیات زبان دولتی، از کلیشه‌های رایج (بازنشر صرف کلاسیک‌ها) فراتر رود و آثاری مدرن ارائه دهد.

چالش‌های زیرساختی و عملیاتی

ناشران قزاقستانی در یک محیط عملیاتی دشوار فعالیت می‌کنند:

هزینه‌های چاپ و کاغذ: وابستگی به کاغذ وارداتی باعث می‌شود هزینه‌های تولید بالا باشد. این امر منجر به قیمت تمام‌شده‌ای می‌شود که برای بسیاری از خانواده‌ها سنگین است (۲۰ تا ۳۰ دلار برای یک کتاب با کیفیت).

مالیات: ناشران از عدم وجود مشوق‌های مالیاتی مؤثر شکایت دارند. مالیات بر ارزش افزوده و سایر عوارض برای ناشران کتاب تفاوتی با سایر صنایع ندارد.

توزیع: شبکه توزیع فیزیکی عمدتاً در شهرهای بزرگ مانند آلماتی و آستانه متمرکز است. فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ مانند "ملومان"  و "کنیژنی گورود"  کانال‌های اصلی فروش هستند، اما دسترسی در مناطق روستایی بسیار محدود است.

تحلیل محتوا، ژانرها و جریان‌های ادبی

ادبیات کودک قزاقستان مسیری طولانی را از "ادبیات شفاهی" و "آموزه‌های شوروی" به سمت "رئالیسم جادویی" و "فانتزی مدرن" طی کرده است. این تکامل بازتابی از تغییرات عمیق در هویت ملی و اجتماعی کشور است.

سیر تطور تاریخی: از شوروی تا استقلال

دوران پیشا-شوروی: ادبیات کودک ریشه در سنت‌های شفاهی داشت؛ شامل حماسه‌های قهرمانی، افسانه‌ها و لالایی‌ها که ارزش‌های شجاعت، عدالت و احترام به طبیعت را منتقل می‌کردند.

دوران شوروی: ادبیات کودک تحت کنترل ایدئولوژیک بود. نویسندگانی مانند بردی‌بک سوکپاکبایف (با اثر جاودان نام من کوجا است) و گابیت موسرپوف تلاش کردند ضمن رعایت چارچوب‌های شوروی، عناصر هویت ملی را در آثار خود حفظ کنند. این دوره با ظهور تصویرگران قدرتمند و تولیدات انبوه همراه بود.

دوران استقلال (دهه ۹۰ و ۲۰۰۰): با فروپاشی شوروی و قطع حمایت‌های دولتی، ادبیات کودک دچار رکود شد. اما این دوره آغاز بازگشت به ریشه‌های ملی و احیای زبان قزاقی بود.

دوران معاصر (۲۰۱۰ تاکنون): ظهور نسل جدیدی از نویسندگان که با جهانی‌سازی و اینترنت بزرگ شده‌اند. این دوره با ترکیب فولکلور و ژانرهای مدرن غربی مشخص می‌شود.

ژانرهای مسلط و نوظهور

الف) فانتزی اساطیری مدرن

این ژانر مهم‌ترین و موفق‌ترین جریان ادبی فعلی است. نویسندگان با الهام از موفقیت جهانی آثاری چون هری پاتر، اسطوره‌های قزاق را در بستری مدرن بازآفرینی می‌کنند.

مطالعه موردی: ماجراهای باتو و دوستانش: نوشته زیرا نائوریزبایوا و لیلیا کالائوس. این مجموعه سه جلدی، داستان پسری شهری به نام "باتو" را روایت می‌کند که با شخصیت‌های اساطیری مانند "ژزتیرناک" (جادوگر دارای پنجه‌های مسی) و پادشاهان سکایی روبرو می‌شود. نویسندگان با مهارت، عناصر ترسناک و حماسی فولکلور را با زندگی روزمره کودکان امروزی (مدرسه، بازی‌های ویدئویی) تلفیق کرده‌اند. موفقیت این کتاب در آمازون (رتبه اول در دسته‌بندی اساطیر آسیایی) نشان‌دهنده ظرفیت جهانی این ژانر است.

ب) رئالیسم اجتماعی و روانشناختی

برخلاف ادبیات تعلیمی قدیم که کودکان را صرفاً به عنوان "بزرگسالان کوچک" می‌دید، ادبیات جدید به روانشناسی کودک و مشکلات واقعی آن‌ها می‌پردازد.

تونیا شیپولینا: آثار او مانند The Fly و Marshmallow Zhora به تابوهای اجتماعی می‌پردازند. برای مثال، Marshmallow Zhora داستان کودکی است که با مشکل چاقی و تمسخر همسالان روبروست، و The Fly به موضوعاتی چون اعتیاد والدین و روابط پیچیده خانوادگی می‌پردازد. این آثار "بدون موعظه اخلاقی" نوشته شده‌اند که ویژگی بارز ادبیات مدرن است.

آدلیا آمریوا: کتاب Am I king? او به بحران‌های وجودی و تردیدهای دوران رشد می‌پردازد و راهنمایی برای درک متقابل والدین و کودکان است.

ج) بوم‌شناسی و طبیعت‌گرایی

با توجه به چالش‌های زیست‌محیطی قزاقستان (مانند خشک شدن دریاچه آرال و مشکلات خزر)، ادبیات کودک به ابزاری برای آموزش زیست‌محیطی تبدیل شده است.

Alka's Silver Tamga: اثر نوراینا ساتپایوا. داستان پسری که زبان حیوانات را می‌آموزد و آن‌ها را از بلایای طبیعی نجات می‌دهد. نویسنده با بهره‌گیری از تجربه زندگی در منطقه مانگیستائو (خزر)، پیام‌های حفاظت از طبیعت را در قالب داستانی ماجراجویانه منتقل می‌کند.

د) ادبیات شهری و هویت مکانی

سری Salem: کتاب‌های Salem, Almaty! و Salem, Astana! فراتر از راهنمای توریستی هستند. آن‌ها تلاش می‌کنند "عشق به شهر" را در کودکان ایجاد کنند. این کتاب‌ها با نشان دادن جزئیات معماری، تاریخ محلات و زندگی روزمره، هویت شهری مدرن قزاقستان را می‌سازند.

سرمایه خلاق؛ نویسندگان و تصویرگران

پویایی بازار کتاب کودک قزاقستان مدیون گروهی از خالقان است که مرزهای سنتی را جابجا کرده‌اند.

پروفایل نویسندگان تأثیرگذار

زیرا نائوریزبایوا: او یک محقق اسطوره‌شناسی و فلسفه است که دانش عمیق آکادمیک خود را به زبان داستان ترجمه کرده است. همکاری او با لیلیا کالائوس نمونه‌ای موفق از هم‌افزایی تخصص‌هاست.

لیلیا کالائوس: فیلولوژیست و مجری رادیو که مهارت‌های داستان‌گویی رسانه‌ای را به ادبیات آورده است. او همچنین کارگاه‌های نویسندگی خلاق برگزار می‌کند که به تربیت نسل جدید نویسندگان کمک می‌کند.

کانات بوکژانوف: نویسنده کتاب Gilgamesh from Corn Lane که ژانر "ادبیات حیاط"  را احیا کرده است؛ داستان‌هایی درباره دوستی‌ها و ماجراجویی‌های پسرانه در کوچه و خیابان، یادآور تام سایر اما در بافت قزاقستان.

النا کلپیکووا و کسنیا روگوژنیکووا: دوقلوی ادبی که در ژانرهای مختلف از فانتزی تا داستان‌های نوجوانان فعالیت می‌کنند. آثار آن‌ها مانند Baursak and Caruso ترکیبی از طنز و تخیل است.

رنسانس تصویرگری و هنرهای بصری

تصویرگری در قزاقستان دیگر صرفاً نقش تزیینی ندارد، بلکه بخشی جدایی‌ناپذیر از روایت است.

هنرمندان برجسته: آیکو ابیلکایرووا (تصویرگر Salem, Astana!) و کاتیا بولاتووا (تصویرگر Salem, Almaty!) با استفاده از سبک‌های مدرن و پرجزئیات، استانداردهای بصری کتاب‌های کودک را ارتقا داده‌اند.

پروژه کارتون‌های آبای: یک هنرمند ناشناس با حساب اینستاگرامی @abaicartoons، اشعار و پندهای فیلسوف بزرگ قزاق، آبای قونانبایولی، را به کمیک‌های مینیاتوری تبدیل کرد. این پروژه نشان داد که چگونه می‌توان متون کلاسیک و سنگین را برای نسل اینستاگرام جذاب کرد.

جشنواره‌ها و مسابقات:

جشنواره بین‌المللی "Kiiz" (نمد): اگرچه تمرکز اصلی بر نمدبافی است، اما این جشنواره با نمایش الگوهای سنتی و برگزاری کارگاه‌های هنری، منبع الهامی برای تصویرگران کتاب کودک جهت استفاده از موتیف‌های قومی در آثار مدرن است.

مسابقه "Let's Draw a Fairy Tale": این مسابقه بین‌المللی که توسط بنیاد "کودکان جهان را نقاشی می‌کنند" برگزار می‌شود، کودکان را تشویق می‌کند تا داستان بنویسند و برای داستان‌های برگزیده تصویرگری کنند. این رویکرد مشارکتی، استعدادهای جدید را شناسایی و پرورش می‌دهد.

سیاست‌گذاری دولتی و چالش‌های حقوقی

دولت قزاقستان نقش پررنگی در مهندسی فرهنگی از طریق کتاب دارد، اما این مداخلات هم فرصت‌ساز و هم چالش‌برانگیز بوده‌اند.

این ابتکار که در سال ۲۰۲۰ توسط رئیس‌جمهور توکایف راه‌اندازی شد، پاسخی به نگرانی‌ها در مورد کاهش سطح سواد خواندن بود.

تجهیز مدارس: دولت اقدام به خرید حدود چهار میلیون جلد کتاب برای کتابخانه‌های مدارس عمومی کرده است. این خریدها شامل ادبیات داستانی جهان (مانند هری پاتر و گل‌هایی برای الجرنون) ترجمه شده به قزاقی است.

توسعه زیرساخت: نوسازی کتابخانه‌های مدارس و تبدیل آن‌ها به مراکز همکاری برای جذب دانش‌آموزان.

نقدها: منتقدان، از جمله ناشران مستقل، معتقدند که بودجه‌های دولتی اغلب توسط "گروهی از بزرگان"  مدیریت می‌شود که ترجیح می‌دهند کتب قدیمی را بازنشر کنند تا اینکه از آثار نوآورانه و مدرن حمایت کنند. همچنین تمرکز صرف بر مدارس و نادیده گرفتن نقش خانواده‌ها و جامعه از دیگر انتقادات وارد بر این طرح است.

آزادی بیان و حقوق نشر

حقوق مالکیت معنوی: هزینه‌های بالای خرید کپی‌رایت آثار خارجی (بدون حمایت دولتی) یکی از موانع اصلی ترجمه آثار روز دنیاست. ناشران بومی خواستار حمایت دولت در قالب "گرنت‌های ترجمه" هستند، مشابه آنچه در بسیاری از کشورهای اروپایی وجود دارد.

مرزهای دیجیتال؛ کتاب‌های الکترونیکی و صوتی

تحول دیجیتال در بازار کتاب قزاقستان نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت ناشی از جغرافیا و اقتصاد است.

Kitap.kz: این پلتفرم بزرگترین کتابخانه آنلاین محتوای قزاقی است که بیش از ۵۰۰۰ اثر (شامل ادبیات کودک، افسانه‌ها و کتب درسی) را ارائه می‌دهد. این پلتفرم تلاش کرده است تا دسترسی به آثار کلاسیک و مدرن را دموکراتیزه کند، هرچند کاربران از رابط کاربری قدیمی و فرآیند ثبت‌نام پیچیده آن انتقاد دارند.

Qonzhyq App: یک نمونه درخشان از استفاده فناوری برای احیای فرهنگ. این اپلیکیشن که بر فولکلور تمرکز دارد، "کلمات قصار آبای"، لالایی‌ها و افسانه‌ها را به صورت تعاملی و رایگان ارائه می‌دهد. تمرکز آن بر آموزش زبان قزاقی از طریق بازی و سرگرمی، آن را به ابزاری محبوب برای والدین و مربیان تبدیل کرده است.

کتاب‌های صوتی

تقاضا برای کتاب‌های صوتی در حال افزایش است. پلتفرم‌هایی مانند Soyle و Kitap.kz بخش‌های صوتی خود را گسترش داده‌اند. این فرمت به ویژه برای ادبیات کودک و بازگشت به سنت شفاهی قصه‌گویی جذابیت دارد. همچنین برای والدینی که زبان قزاقی زبان اولشان نیست اما می‌خواهند فرزندانشان این زبان را بیاموزند، کتاب‌های صوتی ابزاری حیاتی هستند.

جامعه‌شناسی خوانندگان جوان و عادات مطالعه

درک مخاطب نهایی، کلید تحلیل بازار است. جوانان قزاقستان برخلاف کلیشه‌های رایج، علاقه‌مند به مطالعه هستند، اما سلیقه آن‌ها تغییر کرده است.

آمار جنسیتی: تحقیقات نشان می‌دهد که ۸۰ درصد دختران و بیش از ۷۰ درصد پسران به مطالعه علاقه‌مندند. این آمار بالا، پتانسیل عظیم بازار را نشان می‌دهد.

ژانرهای محبوب:

نوجوانان: فانتزی و علمی-تخیلی حاکم بلامنازع است. هری پاتر، گرگ و میش (Twilight)، و بازی تاج و تخت پرفروش‌ترین‌ها هستند.

تأثیر پاپ کالچر: کمیک‌بوک‌های مارول و دی‌سی و رمان‌های مرتبط با فیلم‌ها (مانند جنگ ستارگان) در بین پسران بسیار محبوبند.

ادبیات توسعه فردی: پدیده‌ای جالب در میان جوانان بالای ۱۵ سال، علاقه شدید به کتب کسب‌وکار و روانشناسی موفقیت است (مانند پدر پولدار، پدر بی‌پول و آثار نویسندگان بومی کارآفرین مانند سریکبای بیسکیف). این امر نشان‌دهنده گرایش پراگماتیست و کارآفرینانه نسل جدید قزاقستان است.

موانع اقتصادی دسترسی

هزینه بالای کتاب یک مانع جدی است. قیمت یک کتاب جدید (۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ تنگه معادل ۱۲-۱۵ دلار) برای دانش‌آموزان و دانشجویانی که درآمدی ندارند، بسیار بالاست. این شکاف اقتصادی منجر به رونق بازار کتاب‌های دست‌دوم (خرید از دستفروشان خیابانی) و دانلود غیرقانونی نسخه‌های الکترونیکی شده است.

نتیجه‌گیری و تحلیل سوات

نقاط قوت

میراث غنی فولکلور: منبع بی‌پایانی از داستان‌ها و شخصیت‌ها برای اقتباس مدرن.

ظهور ناشران نوآور: وجود بازیگرانی مانند Foliant و Tentek که استانداردهای جهانی را رعایت می‌کنند.

حمایت سیاسی: اراده سیاسی در بالاترین سطح (ریاست جمهوری) برای ترویج کتابخوانی.

نقاط ضعف

وابستگی به واردات: ۹۰٪ بازار وابسته به چاپ خارجی و مواد اولیه وارداتی است.

زیرساخت توزیع: تمرکز شدید بر شهرهای بزرگ و محرومیت مناطق روستایی.

قیمت بالا: عدم تناسب قیمت کتاب با قدرت خرید عمومی.

فرصت‌ها

بازار جهانی: موفقیت آثاری مانند Batu در آمازون نشان‌دهنده پتانسیل صادرات ادبیات قزاق است.

دیجیتالی شدن: استفاده از اپلیکیشن‌ها برای آموزش زبان و دسترسی ارزان‌تر به محتوا.

جایگزینی واردات: تحریم‌های روسیه فرصتی برای ناشران بومی است تا سهم بازار را از آن خود کنند.

تهدیدها

سلطه فرهنگی روسیه: انتقال ناشران روسی به قزاقستان و دامپینگ قیمت کتاب‌های روس‌زبان.

سانسور: قوانین محدودکننده رسانه‌ای که ممکن است خلاقیت را خفه کند.

بحران اقتصادی: تورم و نوسانات ارزی که مستقیماً بر قیمت کاغذ تأثیر می‌گذارد.

جمع‌بندی

واکاوی اکوسیستم نشر و ادبیات داستانی کودک و نوجوان در جمهوری قزاقستان، تصویری از یک بازار در حال «پوست‌اندازی» را ترسیم می‌کند. این حوزه دیگر صرفاً یک بخش تجاری کوچک (با سهم ۱۸ درصدی) نیست، بلکه به خط مقدم نبرد برای «حاکمیت فرهنگی» و «احیای زبان ملی» تبدیل شده است. نوشتار حاضر نشان داد که اگرچه زیرساخت‌های فیزیکی همچنان تحت فشار وابستگی ۹۰ درصدی به واردات و نوسانات ژئوپلیتیک (به‌ویژه از سمت روسیه) قرار دارند، اما «سرمایه خلاق» کشور با بهره‌گیری از اسطوره‌های بومی و ژانرهای مدرن (مانند فانتزی شهری)، در حال بازپس‌گیری فضای ذهنی نسل جدید است.

داده‌های آماری نشان می‌دهند که بزرگترین مانع مطالعه در میان شهروندان، نه «بی‌علاقگی ذاتی» بلکه «کمبود وقت» (۵۲٪) و عدم تطابق فرمت‌های سنتی با سبک زندگی دیجیتال است. نسل زد و آلفای قزاقستان، تشنه‌ی محتوایی هستند که هم‌زمان با هویت بومی آن‌ها هم‌خوانی داشته باشد و در فرمت‌های سریع و جذاب ارائه شود.

پیشنهاد راهبردی: پروژه ترجمه و نشر «کتاب‌های یک صفحه‌ای»

بر مبنای یافته‌های آسیب‌شناسانه این نوشتار (به‌ویژه در خصوص موانع زمانی مطالعه) و با هدف ایجاد یک پل ارتباطی نوین میان ادبیات مدرن ایران و بازار در حال تحول قزاقستان، اجرای طرح ترجمه و نشر دو جلد "کتاب یک صفحه ای" با حمایت مرکز فرهنگی ایران در آلماتی توسط انتشارات بنیاد خانواده یک نمونه مثبت و سازنده است.

آینده بازار نشر کودک در قزاقستان متعلق به بازیگرانی است که بتوانند تعادلی میان «ریشه‌های سنتی» و «فرمت‌های مدرن» ایجاد کنند. ورود هوشمندانه به این بازار از طریق پروژه‌های نوآورانه‌ای نظیر «کتاب‌های یک صفحه‌ای»، نه تنها یک فرصت تجاری، بلکه گامی مؤثر در دیپلماسی فرهنگی و تثبیت ردپای ادبی در آسیای مرکزی است.

آلماتی قزاقستان

منابع:

https://timesca.com/restrained-optimism-in-kazakhstans-book-market/

https://www.unkniga.ru/news/rkp-opublikovala-statisticheskie-dannye-o-vypuske-knig-i-broshiur-za-1-polugodie-2024-goda.html

http://kaznai.kz/wp-content/uploads/2022/10/%D1%81%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%BA-%D0%B8%D0%B7%D0%B4-%D0%BD%D0%B0-%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81-%D1%8F%D0%B7..pdf

https://www.barnettghostwriting.com/blog/top-25-book-publishing-companies-in-kazakhstan/

https://astanatimes.com/2023/06/first-illustrated-guide-book-about-almaty-is-available-in-english/

https://thealmareview.wordpress.com/2024/06/03/what-to-read-from-kazakhstani-kids-literature/#:~:text=Zira%20Nauryzbayeva%20and%20Lilya%20Kalaus&text=It%20is%20curious%20that%20the,who%20also%20teaches%20literary%20skills.

https://almalife.kz/culture/3275-mezhdunarodnyj-festival-kiiz-felt-ke-e-vojlok

https://sxodim.com/almaty/event/mezhdunarodnyy-festival-kiiz-felt-kece-voylok

https://nmo.kz/sections/for_kids_3

https://yvision.kz/post/obyavlen-mezhdunarodnyy-detskiy-konkurs-illyustraciy-1013278

https://adebiportal.kz/en/news/view/what-kind-of-books-does-kazakhstans-youth-read__3044